آمادئوسي را كه ميلوش فورمن به تصوير كشيده، خاطرتان هست؟ حين اتمام ركوئيم اش ترجيح مي داد برود و بنشيند و يك فارسِ سخيف بنويسد. اين چيزي بود كه به وجد مي آوردش: ميان مردم معمولي زندگي كردن و نفس كشيدن، و از حيرت شان به شگفت آمدن. البته فورمن با زيركي و طنازي، بخشِ كم تر ديده شده «هنرمند» را هم نشان مان داد. اين كه هنر هنرمند مثل متاع اش، در كوچه و بازار و بين مردم، خواهان و خريدار دارد. فرانسيسكو گويايي كه فورمن در «اشباح گويا» -تازه ترين اثرش- نشان داده از همين دسته است. پرتره مي كشد تا زندگي بگذراند، براي كشيدن دو دست در پرتره پول سوا مي گيرد، چون كشيدن دست ها سخت تر است! براي كشيدن هر دست 1000 رئال!
گويا براي دربار اسپانيا مي كشيد، براي كليسا و انجمن تفتيش عقايدش (Holly Office) هم كار مي كرد، بين مردم عادي زندگي مي گذراند و بزرگترين منتقد زمانه اش لقب گرفت؛ باور كنيد كه از هركسي بر نمي آيد. «اشباح گويا» فقط درباره اين چيزهايي كه اين جا گفته شد نيست. اگر بخواهيم به سياق كليشه اي منتقدان معرفي كنيم، مي شود نوشت: ملودرامي پر و پيمان و قدرتمند كه با همان قدرت و نوعي لج بازيِ طنازانه خيال دارد تابوهاي هميشگي درام را رعايت نكند (نكته اي كه باعث شده خيلي از منتقدان آن طرف آب، به اش حمله كنند). به نظر مي رسد اين بار، كاراكترهاي خودسر و تك روِ ماجرا، خود ميلوش فورمن و نويسنده متن اش ژان-كلود كرير هستند كه عناد ورزيده اند و نمي خواهند مطابق معمول، عناصر درام در نقطه اي گرد هم آيند و تكليف شان كاملا مشخص شود. اما «اشباح گويا» فقط يك ملودرام لجوجانه هم نيست! شايد بشود گفت يك ركوئيم است. بله، مرثيه اي است بر زمانه خود، مرثيه اي كه توسط مردي ديوانه ساخت و پرداخت شده است.
...
موقع ديدن «اشباح گويا» به تك تك قاب ها دقت كنيد، مي شود سياهه اي از تابلوها و آثار گويا را بازسازي شده درشان ديد.

 ندا ميري عزيز، هميشه تصورم از رابطه مادر و فرزندي، تصويري است كاملا پسرانه از خداحافظي لوك و مادرش جلوي درِ آن زندان، كه به يك لعنت خدا هم نمي ارزد، در «لوك خوش دست»؛ به بزرگواري ات بپذيرش...
همان جا كه مادر مريض احوال لوك، دراز كشيده پشت يك ماشين و به ملاقات لوك آمده و از آن طرف يكي از رفقاي زنداني دارد با گيتارش ترانه «Just a closer Walk With thee» را مي خواند. مادر آمده تا با پسرش براي آخرين بار خلوت كند و چند پك سيگار دود كند و از گذشته ها بگويد. از اين كه مي شده «اون دختري كه بالاخره با اون پولداره فرار كرد» عروس خوبي برايش بشود يا از اين كه مادر گاهي بين اولادهايش به يكي بيش تر دل مي بندد و با اين كه بلافاصله اسم جان- برادر لوك- را مي برد اما مي فهميم منظورِ «مادر» چيست!
اين روزنوشت بايد ديروز نوشته مي شد؛ هر چه گشتم دي وي دي «لوك خوش دست» را پيدا نكردم كه مثل باقي پست ها، خودم از هر لحظه اي از فيلم كه دلم مي خواهد عكس بگيرم و بفرستم براي مهدي تا بگذاردش اين جا. دوست داشتم «عكس» روزم، آن نماي رو به پايين از صورت مادر لوك باشد كه دارد چند لحظه بعد از رفتن پسر، اشك مي ريزد.
آن شب گرفته باراني و بانجوي كنار تخت و ترانه «Cotton Fields» و آن قطره اشكي كه انگار خيال ندارد به اين راحتي ها از گوشه چشم پل نيومن بغلتد پايين، ديگر بماند براي خودم.

«زندگی دیگران» را مدتی پیش دیدم و کله پا شدم. از آن جا که صلاحیت نوشتن در خیلی جاها را ندارم (باطل شده؟!) همین طور منتظر موقعیت مناسبی بودم. خدا سایه سیامک رحمانی و ستون 350 کلمه ایش را در «شهروند امروز» از سر ما کم نکند که خیلی محتاجش هستم...این روزها خیلی حرف ها را نمی شود گفت؛ درست مثل این 350 کلمه که درباره «زندگی دیگران» با فرمت ام پی تری نوشته ام و گذاشتمش این جا. چه خوب که این کافه دنج را درست کنار کافه نیما رهن کردم و دارمش!
...
جاسوسی که شیفته سوژه اش شد!
«گشتاپو چهل هزار مأمور داشت که یک کشور هشتاد میلیونی را کنترل کند، در صورتیکه اشتازی (سازمان امنیت ملی جمهوری دموکرات آلمان) صد و دو هزار نفر را استخدام کرد تا هفده میلیون نفر را زیر نظر داشته باشند». سیمون ویزنتال این ها را را زمانی گفت که داشت برای اولین بار عمل کرد اشتازی را صدها برابر ضد انسانی تر از گشتاپو توصیف می کرد. بعد از 1989 و فرو ریختن دیوار برلین، وقتی بخشی از فایل های مخفیِ دولت موسوم به دوموکراتِ آلمان رو شد، طبق آماری معلوم شد که اگر اشتازی تمام نیروهایش را به کار می گرفت، تقریبا هر 50 شهروند در آلمان شرقی تحت نظر یک جاسوس بوده اند.
خب، ظاهرا «زندگی دیگران»، اولین ساخته تحسین شده فلورن هنکل ون دونزمارک- فیلم ساز متولد آلمان غربی- فیلمی است کاملا سیاسی؛ اسکار را هم که در بخش بهترین خارجی زبانِ 2006 از «هزارتوی پن» ربوده و آماده هزار انگ و برچسب خوردن است. اما ما به این خاطر پیشنهادش نمی کنیم! «زندگی دیگران» پیش از هر چیز یک سونات عاشقانه است. ترکیب غریبی از «انفجار» دی پالما و «مالنا».
کاپیتان ویسلر (اولریخ موهه) از جانب وزیر فرهنگ وقت آلمان شرقی گماشته شده که مدام گئورگ درایمن (سباستین کوچ)، نمایشنامه نویس و شاعر را زیر نظر داشته باشد و از کامل ترین وسایل استراق سمع در این زمینه استفاده کند. کریستا ماریا (مارتینا گدک) هنرپیشه مشهور و بازیگر ثابت نمایشنامه های درایمن با او زندگی می کند و طولی نمی کشد که گزارش های جاسوسی/ اطلاعاتی ویسلر رنگ و بوی دیگری می گیرد؛ می شود چیزی در مایه های نمایشنامه ای تراژیک و رابطه ویسلر با سوژه اش در حد و اندازه خالق و مخلوق ارتقا می یابد.
بر خلاف انتظار، فیلم به سرعت دگرگونِ حضور و بازیِ موهه می شود؛ یک مأمور مخفی اتوکشیده و سر تا پا خاکستری پوش (حتی رنگ چشمانش) که جلوه ای آشنایی زدایی شده از جف کاستلوِ «سامورایی» ملویل است. موسیقیِ گابریل یارد به یاد ماندنی است و انصافا نام تمی که در قصه برایش انتخاب شده برازنده آن است: «سوناتی برای یک مرد خوب».